Gönderen: 30 kasim 2019 Saat 00:16 | Kayıtlı IP
|
|
|
(18) İnsana verilen emanet
Koruyan ve bağışlayan Allah’ın adıyla
Emaneti Biz göklere, yere ve dağlara sunduk. Yüklenmediler; çekindiler. İnsan yüklendi. Aldanıverir o; bilmez (72). Allah’ın bundaki amacı iki yüzlü kimselerle ortak koşan kimseleri cezalandırıp inanan kimseleri ödüllendirmek. Acır ve bağışlar O (73).
(18.1) Emanet
İnsanın yalnızca diriyken sahip olduğu bir şey var, ki kendisine emaneten verilmiştir; ölüm anında insandan geri alınır. Nedir o?
Cevabın ipucu Zümer 42’de:
Allah ölen canları alır. Ölmeyenleri ise uykularında alır. Eceli gelmiş olanları alıkor; gelmemiş olanları ise belli bir süreye kadar geri yollar. (39:42)
Can: nefs. Canlar: enfüs
39:42’den anlaşılan, ölmekte olan insandan artık geri verilmemek üzere alınan şey "nefs"tir. Allah ölen canları alır –Allahü yeteveffa’l enfüse.
Ama nefs bir bütündür; ki bazı parçaları şunlardır: dirilik (36:70’teki hayy), sonra idrak denen anlama yetisi, duyarlık denen acı çekip sevinme yetisi, irade denen karar verip uygulama hakkı...
Bunlardan hangisi emanet?
Dirilik olamaz çünkü o, ölüm anında alınıyor ama ahrette geri veriliyor; insan öteki dünyada da diri.
İdrak olamaz çünkü insan sevap ve günahlarını öteki dünyada anlayacak.
Duyarlık olamaz çünkü insan ahrette de acı ve haz duyacak; cennetteki nimetler ona haz verecek; cehennemdeki azap acı verecek.
İrade? Evet. Emanet bu. Çünkü ahrette insana karar verip uygulama hakkı tanınmayacak.
İnsanın sınavıyla ilgili bu. Sınav tek sorulu: İlahî adalet bağlamında insan ne yapmalı?
Cevap iki seçenekli:
(A)Allah vardır; insan O’na sorumlu olduğunu bilerek yaşamalı.
(B)Allah yoktur; insan kendi paşa gönlünce yaşamalı.
Ölüm gelince sınavın süresi dolar. Cevabı seçme hakkı olan irade devreden çıkar. Şimdi sıra, o cevabın doğru mu yanlış mı olduğunu idraka gelmiştir.
(Uykudayken) eceli gelmiş olanları alıkor; gelmemiş olanları ise belli bir süreye kadar geri yollar.
Dikkat edilirse uyuyan bir insanın sahip olmadığı şey yine irade. Uykuda vücut, diri olmayı sürdürür ama irade siner.
O yüzden insan, uykusunda Allah’ın varlığına ya da yokluğuna karar veremez. Kararını uyanıkken vermiş olsa bile uykuda gereğini yapamaz. Örneğin, zekat veremez.
Özetle, irademiz bize emanettir. Yalnızca bu dünyada kullanabiliriz onu. Örneğin Allah’ı özgür irademizle kabul ya da inkar ederiz.
|