Gönderen: 30 kasim 2019 Saat 00:16 | Kayıtlı IP

I- Dev market. Dev markette deve yükü yüklenmiş market arabaları.

Arabaların arkasında insanlar. Sanki hiç gün yüzü görmemişler. Hiç yaşamamışlar. Bildikleri tek eylem raflardan aldıklarını hızla arabaya koymak sanki. Sanki yangından kaçırılacak malların sorumlusu her biri.

Rol modelleri karıncalar. Yiyemeyecekleri yemeklerin peşinde.

Kendinden kat ve kat büyük arabalarla yiyecek taşıyorlar. Kime? Kendilerine!

Kimse kimsenin yüzüne bakmıyor. Yalnız arabalara bakılıyor. Yalnız arabadaki yükler sahibini merak ettirecek kadar pahalı ise bakış arabayı süren elden, arabayı süren kafaya, kafadan göz bebeklerine yükseliyor.

Herkes birbirinin arabasına bakıyor. Arabasında hep makarna olanlar var. Makarnaların arasında kola şişeleri. Kola şişelerinin hemen yanı başında çocuklar. Kola çocukları.

Çığır çığır çığıran bir adam. Alma konusunda yarıştırıyor arabalı karıncaları. “Filan filan sucukları sadece on dakikalığına filan fiyattan falan fiyata düşmüştür. Süre başladı.”

On dakikalığına dört YTL değerindeki indirimi duyanlar hiç almayacakları halde, kendilerini sucuk kuyruğuna atıyor. Bir itiş bir kakış. Kuyruğun ortasına gelmemişken, bu defa kaşar peynirindeki damping için yarışmaya başlıyor arabalı karıncalar. Sıkıysa ebeveynler, indirimi bitmiş sucuk kuyruğunu terk etsinler. Yanı başlarında dikilmekte olan çocukları dünyayı dar eder. Dünya çocukların değil. Ne oynayacak, ne nefes alacak alanları var. Ama market çocukların. Marketler, çocuk azgınlığını ve azmanlığını doyurmak için devreye sokulmuş, yeni hayat düzeni değil mi zaten. Ataerkillikten veleterkilliğe geçişin kalesi.

Ölümüne yarışıyor insanlar, daha çok alan olabilmek için. İtibar satın alınabilen bir şeye dönüşüyor bu gün ışığından mahrum yerde. Kilo kilo, paket paket itibar alınıyor. Aile bireyleri birbirinden önce hiç tanımadıkları insanlardan satın almaya çalışıyor itibarlarını. Araba mükemmel dolmalı. Bayram arabası. Daha önce de dolmuştu hani. Sevgililer Günü'nde. Sonra Anneler Günü'nde. Biraz Babalar Günü'nde. Sonra tatil için. Araba itina ile dolduruluyor. Bir türlü doldurulamayan hayat boşluklarına inat bugün bayram alış verişi için dolduruluyor. Günün anlam ve önemini, rafların arabalara yüklenme kapasitesini belirleyen bayram bu defa. Alış veriş baki. Vesilesi muhayyer.

II- Kasalara gelmeden hemen önce terk edilmiş arabalar dikkatimi çekiyor. Ağzına kadar dolu. Tam kasada bırakılan ürünleri biliyordum da... Her ademoğlunun/kızının başına gelebilecek bir durum. Yorgandan taşan ayak misali, hesap tutturuluncaya kadar bırakılan ürünler. Bunlar öyle değil ama. Oracıkta bırakılıvermiş. Sahibi bir yere gitti belki. O kadar yükü, tekerlekler üstünde de olsa taşıyan olmamak için, buraya bırakıverdi.

Zihnim yazmaya devam edecek. O genç çifti tekrar görünceye kadar. Bir reklam filmi çekiyor gibiydi raflarda gezinen elleri. Elerine aldıkları her ürüne adeta bir hikaye yazıyorlardı. Genç kadın “sen bu reçeli geçen defa çok sevmiştin hani” diye başlıyordu. Genç adam “senin sevdiğin sabunlar” diyordu.

Ne kadar çok alış-veriş yapmışlar, iki kişi ne yapacak bu kadar yiyecek içeceği diye gayri ihtiyari düşünürken, işte o sahneyi görüverdim. Yavaşça etraflarına bakındılar. Onlara baktığımı farkedince unuttukları ürünleri almak için birbirlerinden ayrılmış gibi yaptılar. Onlarla hiç ilgim olmadığına kanaat getirince, kasalara hiç yaklaşmadan özenle doldurdukları arabayı benim yanıbaşımda terkederek geçip gittiler. Tek bir şey almadan.

Terkedilmiş arabanın yanına, paten kayarak gelen iki görevli genç kız “öff” diye bağırdılar birbirine. “Bak bir tane daha sanki aldım arabalarından.”

“Sanki aldım arabaları.” Bu size neyi hatırlatıyor?!

Bana tam tersi bir zihniyetin ürünü olan “Sanki yedim camii”ni hatırlattı.

III- Fıtır Bayramını'zı tebrik ediyorum. Bayramı, tebrik değil de, tefrik vesilesi sayacak olanlara da bir geleneği hatırlatmış olalım böylece. Osmanlı'da idrak etmekte olduğumuz günlere iyd-i fıtır deniyordu aynı zamanda.

Yani dini bayramların adını belirleyen o bayramda yapılan eylemdir. Kurban Bayramı'nda kurban kesildiği, Ramazan ayı bitip, oruç tutmak tamamlandığında da fıtır sadakası verilerek bayram yapıldığı için bayramı tanımlayan sıfat kurban, Ramazan-fıtr olmaktadır. Bu tanımda şekerin yeri yok gördüğünüz gibi.

Ama yine de maksat birlik beraberlik olsun diye “şeker günü” icat edip kutlayabiliriz. Post-modern zamanlarda tüketimi körükleyici “özel gün” den geçilmiyor nasılsa.(F. BARBAROSOĞLU)

Gönderen: 30 kasim 2019 Saat 00:16 | Kayıtlı IP

Medya, Ramazan Bayramı'nı şeker bayramı diye dayatıyor. Oysa bu bayrama şeker bayramı dediğimiz zaman, Ramazan'ı ve bayramı sekülerleştirmiş, ruhunu öldürmüş, anlamını yok / fesad etmiş oluyoruz.

Özel ve kamusal alanın ortadan kalktığı, medyatik alanın özel ve kamusal alanın yerine geçtiği; hayatımızın medyatikleştiği (araçsallaştığı, araçlar üzerinde/n yürütüldüğü) bir zaman diliminde yaşıyoruz. Medya vasıtasıyla üretilen sanal görüntünün gerçek katına yükseltildiği bir zaman dilimi bu. Dahası yazılı, sesli ve görüntülü medya vasıtasıyla üretilen görüntü'nün, gösterilen'in, insanları, oldukları gibi görünmeye değil, göründükleri gibi olmaya sürüklediği bir sanal oluşlar (gerçekte reel yok oluşlar) çağı bu çağ.

Medya, gerçek hayatı ve hayatın gerçeklerini yok / fesad ediyor aslında. Sanal gerçeklikler üretiyor ve bu sanal gerçeklikler, hayatımızın asal / asıl gerçeklikleri olup çıkıveriyor.

Dolayısıyla insan, görünür görünmez gerçekleri müşahhas ve şahsî olarak tecrübe etme imkânını ve mekânını yitiriyor. Dolayısıyla kevn (oluş / varoluş) gerçek hâliyle, gerçek boyutlarıyla, bütün gerçekliğiyle gerçekleşme özelliğini yitiriyor; fesad'a / bozulmaya uğruyor: Tekevvün tebeyyün etmiyor. Yani oluş, açık seçik ve teşhis edilebilir bir şekilde varoluşa dönüşmüyor; var/oluş başkalaşıyor; yokoluşa dönüşüyor.

Paul Virilio'nun deyişiyle, medyalar üzerinde/n tastamam bir “yokoluş estetiği” üretiliyor. Medya, her şeyi, dramatize ve estetize ederek, baştan çıkarıcı, ayartıcı bir sanallaştırma süreciyle birlikte yok ediyor. Reel gerçeği buharlaştırıyor, yerine sanal gerçekler ikame ediyor.

Hayat, gerçekte bir tahattur'dur: Hem bir hatırlama, hem bir seçim (ihtiyar): Hem kendini, hem diğer varlıkları hatırlama; hem kendi için bir seçim yapma, tercih etme, iyiyi kötüden, güzeli çirkinden, doğruyu yanlıştan tecrübe vasıtasıyla tefrik / ayırt etmedir. İnsan, hatırlama ve ihtiyar kabiliyetini; aklı, iradesi ve hiss-i kalbî'si yani vicdanı yoluyla hayata geçirir, gerçekleştirir.

Ancak medyatikleşen hayat, tahattur'a değil, tahayyüle dayanan sanal bir hayattır: Özel ve kamusal alanı buharlaştıran tahkîkî değil, medya/dakiler/ vasıtasıyla taklîdî bir hayat. Üstelik de medyanın dayandığı tahayyül, hayal gücümüzü ve muhayyilemizi güçlendiren bir tahayyül değil, güçleştiren, fesada (bozulmaya) uğratan bir tahayyüldür.

Paul Virilio, ekran'ın / kamera'nın, insanı koltuğuna kilitleyerek statikleştirdiğini, dondurduğunu; insanı ve hayatı dinamize etmek yerine statikleştirdiğini söyler. İnsan, ekran karşısında olup bitenleri izlemez yalnızca; dik/izler. Dolayısıyla, insan, ekranın dünyasının karşısında minimize olur; küçülür; ufalır; un-ufak olur; nesneleşir; şeyleşir ve yok olur gider.

Baudrillard'ın “iletişim coşkusu” dediği şeydir yaşanan. Dik/izleme işi, coşku verici, haz verici bir iştir; hatırlatan değil, en fazla sanal bir şekilde tahayyül ettiren pornografik bir iştir. Dramatize ve estetize edilen görüntüler vasıtasıyla ayartılma işidir.

İşte bu medyatik / sanal dünya, insanın akıl, irade ve vicdanını harekete geçirmez; geçiremez; yalnızca arzularını, hazlarını tatmin eder. İnsana aklını, iradesini ve vicdanını hatırlatmaz; başkasına (medyaya / aracılara) havale eder ve unutturur.

Şimdi büyük sanat tarihçisi Gombrich'in “çıplak göz, kördür” derken ne demek istediğini; büyük düşünür Heidegger'in “görüntü'nün insanın çerçevelediğini”; “kameranın izleyiciye yöneltilmiş bir silah olduğunu” söylerken neyi kast ettiğini daha iyi anlıyor olmalıyız.

Ramazan Bayramı'nın bir diğer adı “Iyd'ül Fıtr”dır. Ramazan ve Bayramı, insana fıtratını ve Fâtır'ını hatırlatır. Böylelikle insan, taklîdî değil, hakîkî insan olur. Medyatikleşen dünyada unutulan ve unutturulan şey, gerçekte Fıtrat ve Fâtır olan Allah'tır.

Cuma günkü yazıda Rum / 30 ve Enam / 18 âyetlerinden yola çıkarak Ramazan ve Bayramı'nın neden fıtratı ve Fatır olan Allah'ı hatırlatarak seküler / medyatik hayata meydan okuyan; insana insanlığını, yani aklını, iradesini ve vicdanını iade eden muhkem ve muhteşem bir hatırlatma olduğunu hatırlatmaya çalışacağım. Fıtratını ve Fatır olan Allah'ı hatırlayarak bayramı idrak eden okuyucularımın bayramlarını samîmî duygularla tebrik ediyorum. ( YUSUF KAPLAN)

Gönderen: 30 kasim 2019 Saat 00:16 | Kayıtlı IP

   Batı'daki dini içerikli kutlamalarla İslam'ın bayramlarını düşündüğünüz oldu mu hiç? Hristiyanlık'taki Meryem Ana Günü, Paskalya Yortusu gibi, Yahudilerin Pasah ya da Yom Kipur gibi kitlelerin ilgi gösterdiği bir 'etkinliğe' dönüşememiş, dolayısıyla moda olamamış dini törenlerde olduğu kadar, Christmas gibi din farkı gözetmeden tüm dünyayı aynı tarih altında buluşturan bayram kutlamalarında da, İslam bayramlarına benzer ne bir sosyal dayanışma örneğine rastlayabilirsiniz, ne de o dayanışmanın verdiği içsel hazla birleşen kutlamanın dönüştürücü gücünü soluyabilirsiniz mesela.

Evet, Hz. İsa'nın doğum gününün habercisi sayılarak kutsallık atfedilen Christmas'da Jingle Bells melodileri eşliğinde Noel Baba'nın çocukların, çamlara asılı çorapları içine çeşitli türde hediyeler sokuşturduğu rivayeti ve “ailecek sevinçliyiz” tarzı hediyeleşme ritüeli olduğu vaki. Gelgelelim, anafikrini birinde aç ve muhtaç durumdaki “öteki”ni anlama eksenli bir 'nefs terbiyesi' ibadetiyle fitre ve zekat üzerine bina etmiş, diğerinde kestiği kurbanı, senede bir kere olsun et yiyemeyen yoksul insanlara dağıtmak yoluyla, din merkezli bir 'emir' olarak yardım konseptini kurumsallaştırmış İslam bayramlarındaki kadar geniş tabanlı bir yardımseverlik değil bu. Toplumsal bir ivmeye neden olabilecek bir kuşatıcılığa sahip hiç değil. Batı'da bayramlar en fazla, yaşanmış tarihi olayların hatırasını anmak ve “eğlenmek” üzere bina edilmiş kültürel birer illüstrasyon görünümünde.

Bilmeyen biri mesela, Christmas'ın yardım fikriyle ilgili tek göstergesinin 'Evde Tek Başına'nın sevimli haylazı Macaulay Culkin'in 'büyükleri kötü adamlardan kurtarması'ndan ibaret olduğunu düşünebilir ve bunda da haksız olmayabilir. Çünkü iş koşturmacasından bunalmış, çevresinde tek bir akrabası kalmayana dek yalnızlaştırılmış ve bu yokluğun yerine ikame edilerek yıldızı parlatılmış arkadaşlık ve partnerliği de bir yere kadar çekebilmiş mo-dern bireye 'Holiday' adlı bir 'kaçma' şansı sunduğu için seküler hayat nizamının en önemli 'kutsal ritüelleri'nden biri haline gelmiştir Christmas ve bireylerin paşa keyfinden öte yükselttiği bir değer de yoktur ne yazık ki...

Batılı dini kutlamalar, seküler hayat nizamı tarafından törpülenecek yönlerinin bolluğundan mı bu derece yalnız ve işlevsizdir, yoksa tarihinin başından bu yana iyiliği 'emir' değil, bireyin kendi tercihine bırakarak en fazla 'tavsiye' eden tahrife uğramış metinler nedeniyle hep mi böyle 'evcil'di, değil derdimiz elbette. Ve 'onların bayramı, bizim bayramımız' kıyası da değil mevzumuz.

Konu şu ki, 'diğerkamlığı' hissetmeyi, 'öteki'nin halinden anlamayı, yoksulun derdiyle dertlenmeyi şart koşacak derecede önemsemiş bir dinin mensuplarını, günlerdir 'sıla-i rahim yapın, büyükleri ziyaret edin' diye uyaran yazıların bolluğu ve 'Ankara'dan gelirken gördüm, İstanbul çıkış yolu kilitlenmişti, herkes mi tatile gidiyor kardeşim' şikayetlerinin giderek artıyor oluşu.

   Hal ve gidişattan şikayet etmeden önce, bayramlarda görülen bu 'Holiday' havasının, 'infak', 'sadaka' ve 'paylaşma' emri sayesinde kadim bir sosyal yardımlaşma kültürü oluşturmuş dini algının anbean bağlamından koparılmasıyla ilgisini görmenin gerekliliği yani.

Bu yüzden bayram bayram karamsar bir tablo çizi-yor olmak pahasına, 'Büyüklere vefa kalmadı, tatil der demez güneye koşuyor insanlar' diye feveran etmeyi bırakıp, 'bayram' solüsyonunda bir dengesizliğin oluştuğunu anlamak gerekiyor sanırım. Diğerkamlık, yardımseverlik, nimetlere hamd ve sena oranı eksildikçe, bireysellik tavan yapıyor. Sorunumuz da bu galiba.(ÖZLEM ALBAYRAK)