Gönderen: 30 kasim 2019 Saat 00:16 | Kayıtlı IP

Ahmedinejad’ın dışpolitika yazarlarıyla yaptığı sohbet toplantısında bir davetlinin sorduğu, “İran’da kadınların giysileri konusundaki baskıların hafifletilmesi yönünde herhangi bir girişim olup olmadığı” şeklindeki soruya İran Cumhurbaşkanı ilginç bir cevap verdi.
 
Kanunların sosyal ihtiyaçlar ve talepler gözönünde bulundurularak yapıldığını belirten Ahmedinejad, giysi konusundaki düzenleme ile trafik kuralları konusundaki düzenleme arasında hiçbir fark bulunmadığını söyledi.
 
Ahmedinejad’a göre İran’da sorun, giysi konusundaki yasal düzenlemede değil, o yasayı uygulayan görevlilerin kişisel eğilimlerine göre davranış sergilemelerinde. Böyle olunca, bazı güvenlik güçleri, kimi zaman Tahran’ın ultra lüks semtlerinde geleneksel örtünme biçimlerini benimsemeyen yüksek gelir düzeyinden kadınlara sert muamelede bulunabiliyor. Belki de bu, o güvenlik görevlisinin yüksek gelir grubuna mensup insanlara olan öfkesini yansıtıyor.
 
Ahmedinejad, kişisel eğilimlerin rol oynadığı böyle vakaları benimsemediklerini, kanunu uygulama konusunda ifrat ve tefritten uzak durulması gerektiğini vurgulu biçimde tekrarladı.
 
“Kadınların giysileri konusundaki kısıtlamalar” çevresinde geçen bu konunun aslında çok daha önemli bir başka boyutu var.
 
Zira sohbet sırasında üzerinde durulmadan geçen bu diyalog aslında çok önemli teorik bir tartışmanın temellerini atabilir.
 
Soru şu olmalı: Dinî kuralların, devlet yönetiminde çerçeveyi ve ilkeleri oluşturduğu İran İslam Cumhuriyeti’nde yasaların referans kaynağı sosyal ihtiyaçlar veya talepler mi, yoksa dinî hükümler mi?
 
Bir diğer ifadeyle, İran’ın dinî demokrasisinde yasalar tümevarım yöntemiyle mi, yoksa tümdengelim yöntemiyle mi yapılıyor?
 
Türkiye’de medya düzeyindeki haberlere bakılırsa İran’da tüm yasaların dinden çıkarıldığı, yani tümdengelim yöntemiyle kanun yapıldığı düşünülebilir. Bu durumda İran Meclisi yasama faaliyetinin organı değil, ulemanın yaptığı kanunların onay makamı oluyor, yani bir tür noter gibi işlev görüyor demektir.
 
Halbuki geçtiğimiz günlerde İran Ceza Yasası’ndaki el kesme, recm (taşlayarak öldürme) gibi kimi uygulamaların (İslam hukuk lugatindeki ifadesiyle “hadler”in) yürürlükten kaldırılması önerisi tartışılırken konunun Meclis’te yapılacak değişikliklere havale edildiği haberleri yayınlandı.
 
Meclis’te yapılan tartışmalarda hadlerin uygulanmasından vazgeçilmesi ceza yasasındaki bir maddeye dayandırıldı. Bu maddeye göre, eğer hadlerin uygulanması İslamî nizamın imajına zarar getiriyor ve bu nedenle de aleyhte kampanyalara neden oluyorsa nizamın maslahatı için bu cezaların yürürlükten kaldırılabileceği belirtiliyor.
 
Eğer İran’ın siyasi rejiminde yasalar tümdengelim yöntemiyle yapılıyor ve dinî hükümlerden çıkarılıyor olsa böyle bir tartışma mümkün müdür?
 
Ceza yasasındaki değişikliğin, ülkenin yargı erkinin hazırladığı yasa tasarısının Meclis’te değerlendirilmesi ile yürüdüğünü hatırlatalım.
 
Öyleyse İran’ın siyasi rejiminde dinî referansın yeri ve rolü nedir?
 
İran’da dinî hükümler, yasa yapılması için değil, yapılan yasaların dinin temel ilkelerine aykırı olup olmadığının denetlenmesinde rol alıyorlar. Burada da geniş bir yorum kabiliyetinin geçerli olduğunu unutmayalım.
 
Ahmedinejad’ın, kadınların örtünmesinde asgari sınırları belirlemek üzere yürürlükte olan yasaları sosyal ihtiyaç veya taleple ilişkilendirmesi, İslamî nizamda yasaların referans kaynağının dinî hükümler değil, sosyal ihtiyaç veya talep olduğunu ortaya koyuyor.
 
Hemen kavramsal bir modele dökmek gerekmez belki ama bu sistemin, rasyonel temeli nedeniyle, İran’daki dinî demokrasinin kendine özgü laikliği olduğu bile öne sürülebilir.
 
Egemenliğin kaynağının halkın iradesi olduğu İran demokrasisinde, ülkeyi yönetenler güçlerini dinden değil, seçimlerdeki oy oranlarından alıyorlar.
 
Keza yasalar da meşruiyetini Meclis’in yasama faaliyetinden alıyor. Meclis’in yapmadığı herhangi bir yasa uygulamaya giremiyorsa orada cumhuriyet öncesi saltanat rejiminde olduğu gibi, şahın iki dudağı arasından çıkan her sözün yasa değerinde olduğu yönetim biçiminden sözedilebilir mi?
 
Türkiye’deki medya düzeyinin, sözkonusu meseleyi bu boyutta algılaması zor elbette.
 
Ama gerçek ortadadır. Muhafazakâr bilinen Ahmedinejad bile İran’daki kadınların örtünmesiyle ilgili uygulamayı dinî hükümlere ve referanslara değil, sosyal ihtiyaçlara ve taleplere dayandırıyor.
 
Bunun İslam’ın siyaset teorisi alanında çok önemli bir tartışma bahsi olarak ele alınması ilginç sonuçlar görmemizi sağlayabilir.
 
Türkiye’de Müslüman aydınları ve ulemayı keşke mümkün olsa da güncel siyasetin konularından çekip alabilsek ve böyle meselelere yönlendirebilsek!

www.fikritakip.com

kenan çamurcu